جلسه دفاعیه رساله آقای مهدی هادیان دانشجوی مقطع دکتری، رشته  علوم قرآن و حدیث روز  چهارشنبه مورخ  21 خرداد از ساعت 13/30-15/30 در سالن جلسات دانشگاه مذاهب اسلامی برگزار می گردد.

 عنوان رساله دکتری :

تحلیل انتقادی دیدگاه جریان تجدید نظر طلب در عقاید شیعی نسبت به نقد متنی روایات امامیه

استاد راهنما:  آقای دکتر فقهی زاده

استاد مشاور:   آقای دکتر معارف

اساتید داور: خانم دکتر زرسازان و آقایان دکتر ناجی و ایزدی

چکیده:

نقد متنی روایات جوامع حدیثی امامیه، از دیرباز مورد توجه حدیث پژوهان شیعی بوده است. جدا سازی روایات معتبر از سایر روایات و شناختن روایاتی که برساخته بوده‌اند، یا دچار آسیب‌های مختلفی بوده‌اند، همواره از کوشش‌های مهم حدیثی در تاریخ حدیث شیعه بوده است. حاصل این نقد متنی در کنار نقد سندی، اعتماد به بخش بزرگی از میراث حدیثی برای فهم بهتر دین و شناخت وظایف مکلفان، بوده و مباحث گسترده‌ای را در علم فقه، تفسیر، اخلاق و کلام پدید آورده است. در سالهای اخیر «جریان تجدید نظر طلب در عقاید شیعی» نیز در بستر جامعه‌ی شیعی و با همین عنوان، یعنی نقد متنی و سندی روایات امامیه کوشیده است تا حجم عظیمی از روایات جوامع حدیثی شیعه را موضوع و مجعول بخواند و نسبت به اعتماد به احادیث منابع حدیثی امامیه تشکیک جدی نماید. این در حالی است که حدیث در کنار قرآن کریم، از مهمترین منابع شناخت دین محسوب می‌شود. این جریان پیش‌فرض‌های مهمی را در حوزه‌ی عقاید و همچنین قرآن شناسی و حدیث شناسی، برای نقد متنی روایات برگزیده و بر اساس آن‌ها، اقدام به موضوع انگاری روایات جوامع حدیثی کرده است. پیش فرض‌های این جریان، عمدتاً وام گرفته از تفکرات وهابیت است و به همین جهت، این جریان را جریان «نو وهابی» یا «سلفی‌های ایرانی» نیز می‌نامند. از مهمترین پیش‌فرض‌های کلامی این جریان می‌توان به انکار حیات برزخی و یا قطع ارتباط میان عالم برزخ و دنیا، شرک دانستن توسل به پیامبراکرم(ص) و اهل‌بیت آن حضرت(ع)، ادعای نهی شرعی از زیارت قبور در روایات نبوی، انکار جانشینی پیامبراکرم(ص) و الاهی بودن امامت برای اهل‌بیت آن حضرت و انکار مقامات خدادادی اهل‌بیت(ع) نظیر علم الاهی و عصمت اشاره کرد. مسائلی که هر چند با ادعای تلاش برای ایجاد وحدت در جامعه‌ی اسلامی از سوی این جریان مطرح شده، اما برخی از آن‌ها توسط اهل سنت نیز پذیرفته نشده است. بی‌توجهی به ذاتی و استقلالی نبودن کمالات اهل‌بیت(ع) و قائم بودن این کمالات به خداوند متعال همچنین بی‌توجهی به مفهوم صحیح غلو و بی توجهی به پذیرفته بودن احادیث متواتر در فضائل اهل‌بیت(ع)، از مهمترین آسیب‌هایی است که دامنگیر این جریان در اتخاذ پیش‌فرض‌های مذکور شده است. هرچند که اتخاذ این پیش‌فرض‌ها به دلیل وقوع آسیب‌های دیگری نیز بوده است. پیش‌فرض‌های این جریان در موضوع انگاری روایات، محدود به پیش فرض‌های کلامی نیست. این جریان، برخی پیش‌فرض‌های قرآنی و حدیثی را نیز در نقد متنی روایات جوامع حدیثی امامیه برای خود برگزیده است. از جمله‌ی مهمترین این پیش‌فرض‌ها، امکان فهم کامل قرآن کریم بدون احتیاج به مراجعه به روایات پیامبراکرم(ص) و اهل‌بیت(ع)، ورود گسترده‌ی روایات موضوع به جوامع حدیثی متقدمان و همچنین رد قاعده‌ی تساهل در ادله‌ی سنن می‌توان اشاره کرد. پیش‌فرض‌هایی که به رد گسترده‌ی روایات تفسیری و همچنین به ارائه‌ی تفسیر‌های متضاد با روایات از قرآن کریم توسط این جریان انجامیده است. بی‌توجهی به تاریخ حدیث شیعه و همچنین عدم اعتنا به ساختار معنایی قرآن کریم و اتخاذ برخی پیش‌فرض‌های کلامی، از مهمترین آسیب‌هایی بوده که در این بخش متوجه جریان تجدید نظر طلب بوده است. در این پژوهش اعتبار سنجی ادله‌ی این جریان برای انتخاب این پیش فرض‌ها و نقد و تحلیل آن‌ها بر اساس عقل، آیات قرآن کریم و همچنین روایات فریقین، اولویت نخست بوده است. از حیث روش شناسی نیز، هر چند برخی مبانی این جریان برای نقد متنی روایات قابل پذیرش است، اما در اعمال این مبانی دچار آسیب‌هایی بوده که منجر به موضوع انگاری روایات معتبر گردیده است. بی توجهی به ظرافت‌های فقه الحدیثی و فهم ناتمام احادیث موضوع دانسته شده، جزم گرایی در فهم آیات قرآن مجید و بی توجهی به احتمالات معنایی دیگر در تفسیر همان آیات، عدم رعایت اصول شناخته شده برای ایجاد جمع عرفی میان روایاتی که دارای تعارض بدوی هستند، تعمیم نابجای ضعف متنی برخی روایات به کل جوامع حدیثی، عدم توجه به ظرفیت ادبیات عرب و چند معنایی واژگان و کنایه‌ها و استعاره‌های موجود در روایات از مهمترین آسیب‌هایی است که در روش این جریان برای نقد متنی روایات جوامع حدیثی امامیه، مورد تحلیل قرار گرفته است. در این پژوهش نمونه‌های متعددی از روایات معتبر موضوع دانسته شده توسط این جریان در خلال بحث مورد توجه قرار گرفته و بی‌اعتباری برخی نقدهای متنی انجام شده توسط افراد شاخص این جریان نمایانده شده است.

کلیدواژه‌ها:
جریان تجدید نظر طلب در عقاید شیعی، قرآن بسندگی، توسل، شفاعت، حیات برزخی، زیارت، علم امام، عصمت، نقد متنی روایات، احادیث موضوع